1935 tot 1940
Soesterberg had sinds maart 1927 een muziekvereniging, het R.K. Fanfarekorps St. Joseph. Daarnaast was sinds ongeveer 1918 bij de Luchtvaart Afdeling een korps onder de naam ‘Avia’. Dit ensemble trad dikwijls in het dorp op en was nog in 1932 actief. Daarna is er niets meer over te vinden.
DIK TOP
Geboren 21 januari 1940
Soesterberg
Auteur van o.a. de volgende boeken,
-SOESTERBERG VAN TOEN TOT NU
-EEN EEUW VLIEGKAMP EN DORP SOESTERBERG
-SOESTERBERG ONS DORP
In de Zeister Courant van 9 oktober 1935 konden de Soesterbergers lezen dat er werd gewerkt aan een neutraal alternatief voor het rooms katholieke muziekkorps. De krant berichtte:
<Door het voorlopig comitee tot het oprichten van een muziekvereniging op neutralen grondslag werd jl. Vrijdagavond in Café ’t Centrum alhier een openbare vergadering belegd. Er waren reeds een 30 tal instrumenten en een grote collectie muziek. De naam zal zijn: ’Soesterbergsche Harmonie.’ Er zijn al 31 leden, onder wie tal van geoefenden. Door de heer Reinsma werd namens St. Joseph de nieuwe vereniging gefeliciteerd.>
De Soester Courant van 11 oktober had een gelijkluidend bericht, met nog wat meer details. Hierin werd vermeld dat de vergadering plaats had in Café ‘t Centrum. Onder de aangemelde leden bevonden zich enige oud-leden van Avia, de voormalige muziekvereniging van de militaire luchtvaart. Voorzitter werd Van de Poel en bestuursleden waren Van de Kamp, Van Laar, G. Mulder en Pastunink. Volgens de krant werd groenteboer Dirk E. Poortinga als directeur gekozen. Dit zal een drukfout of een misverstand zijn geweest, want Poortinga werd de dirigent van het ensemble (zie onder). Directeur werd H. van Luijn (Den Dolder).
De vereniging kwam in de loop van 1936 op gang, dankzij hulp van de Luchtvaart Afdeling. De instrumenten konden namelijk voor een billijke prijs worden gehuurd van de cantine-commissie.
Vooral dankzij de verdiensten van de Friese groenteboer/dirigent Poortinga konden nu ook diegenen die geen lid van de R.K kerk waren in verenigingsverband muziek ten gehore brengen. De mannen van St. Joseph tooiden zich met zwarte petten.
Of de reden was dat de leden van het nieuwe korps daar maximaal tegen wilden afsteken is niet bekend. In ieder geval kozen zij voor witte hoofddeksels. Dankzij de bezielende leiding van Poortinga kwamen deze muzikanten al spoedig op een zeer respectabel niveau.
Een van de eerste officiële optredens was vermoedelijk tijdens de Oranjefeesten op 29 en 31 augustus (Koninginnedag) 1936. Op maandag 14 december traden ze weer aan.
In verband met het huwelijk van prinses Juliana en prins Bernhard op 7 januari 1937 was het een week lang feest. Op maandag 4 januari 1937 gaf de Harmonie een concert in Huis ten Halve. Daarbij trad ook de gymnastiekvereniging AGAVS op. Het prinselijk paar werd in april 1937 ingehaald in Soest. Het was feest van 15 tot en met zaterdag de 17de. Die avond werd het feest besloten met een fakkeloptocht die ging van de Heideweg tot aan de Koninginnelaan. De drie korpsen Soester Harmonie P.V.O., St. Joseph en de Soesterbergsche Harmonie namen deel. In dezelfde week vierde St. Joseph het 10-jarig bestaan. Bij de receptie in ’t Zwaantje werd de fanfare gefeliciteerd door vertegenwoordigers van hun juigdige concurrent, de Soesterbergsche Harmonie.
Tijdens een concours in Baarn op 29 juni dit jaar t.g.v. de verjaardag van prins Bernhard behaalde de Soesterbergsche Harmonie drie tweede prijzen in de tweede afdeling.
Op 28 juli werd het tweede zomerconcert gegeven. Hieraan namen de Soesterbergsche Harmonie deel o.l.v. D. E. Poortinga en de R.K. zangvereniging Caecilia o.l.v. A. E. Wegman.
De nieuwe burgemeester mr. W.A.L. Visser werd op de ochtend van 3 augustus in Soesterberg ingehaald. De feestoptocht trok door het dorp, voorafgegaan door de lokale muziekkorpsen. Daarna werd de gast toegezongen door de schoolkinderen. Om 11 uur kwam de stoet in Soestduinen aan en trok verder naar Soest.
Het seizoen van de zomerconcerten in Soesterberg werd op 2 september besloten met een vierde concert. De muziek werd voortgebracht door de Soesterbergsche Harmonie en het Soesterbergsch Mannenkoor. De krant vermeldde niet op welke locatie dit plaatsvond.
Op 15 september werd de burgemeester om kwart voor 7 afgehaald bij Café Sport door de Soesterbergsche Harmonie. Daar vandaan werd hij naar Huis ten Halve begeleid. De Soesterbergse verenigingen waren aldaar opgesteld met hun vaandels en vlaggen. In de zaal van Huis ten Halve gaf de burgemeester een receptie om de inwoners met hem te laten kennismaken. Het R.K. Jeugdorkest van G. Rooda gaf er een concert.
In 1938 werd op donderdag 6 januari in Huis ten Halve voor een volle zaal de jaarlijkse feestavond gevierd met een concert. Onder leiding van Poortinga werden o.m. de mars ‘Emma’ van Van de Leest, ‘La Dame de Coeur’ van Duval en de ‘Regimentsdochter’ van Kessels gespeeld. Men maakte zich enige zorgen, omdat de instrumenten in februari moesten worden teruggegeven aan de Luchtvaart Afdeling.
Reeds na korte tijd werd door menige Soesterberger beweerd (vermoedelijk in hoofdzaak door ‘neutraal gezinden’ en protestanten) dat de mannen met de witte petten veel beter speelden dan hun concurrenten met de zwarte petten. Bijzonder is in ieder geval dat Poortinga als autodidact al na zeer korte tijd met zijn ensemble minstens even grote successen boekte als – zo niet groter dan – hun concurrent St. Joseph, dat werd geleid door de professionele J. Wakelkamp die ook een orkest in Amersfoort leidde.
Prinses Beatrix werd geboren op 31 januari. Dit feit werd ’s morgens vroeg in Soesterberg aangekondigd door de sirene van de brandweer. Overal werden vlaggen uitgestoken. De schoolkinderen kregen vrij en reeds in de loop van de ochtend marcheerde de Soesterbergsche Harmonie spelend door het dorp.
Voor het nijpende instrumentenprobleem was een oplossing gevonden, want op 1 aprilhield de Harmonie vanaf de Banningstraat een muzikale rondgang door het dorp om het feit te vieren dat eigen instrumenten waren verkregen. Daarna was er een bijeenkomst in ‘t Zwaantje, waarbij de nieuw aangekochte instrumenten aan het publiek werden getoond. Gérant Mennicken bedankte de firma Vereyt in Utrecht, omdat de instrumenten waren geleverd nog voordat het gehele verschuldigde bedrag bijeen was. De heer Van Luijn memoreerde dat de Harmonie 2,5 jaar geleden was opgericht met medewerking van de Luchtvaart Afdeling (L.V.A.).
Tijdens de viering van het zilveren jubileum van de L.V.A. in juni/juli 1938 waren er allerlei feestelijkheden in het dorp. Daarbij werd ook reclame gemaakt voor de nog jonge Soesterbergsche Harmonie.
Op 1 juli traden de beide lokale korpsen aan op het vliegkamp. St. Joseph speelde bij hangar 22 en de Harmonie verspreidde vrolijke tonen vanuit de muziektent die sinds lange tijd stond bij de grote logiesgebouwen.
Onderdeel van de Oranjeviering eind augustus was een wedstrijd voor kinderen met versierde fietsen als speciale attractie. De keuring en de prijsuitreiking vonden plaats bij Egghermonde. Daarna volgde een optocht met de fleurige tweewielers door het dorp waarbij de Poortinga’s mannen pittige marsmuziek ten gehore brachten.
Op 6 september, bij de viering van het 40-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina, zorgde de Harmonie voor een reveille en later op de dag werd door de Harmonie deelgenomen aan een concours in de open lucht. Er moesten 10 muzieknummers worden uitgevoerd (locatie niet vermeld).
Ontheffing op de winkelsluitingswet werd door B&W verleend i.v.m. een bazaar die de Harmonie hield op 29 en 30 september en 1 oktober 1938 in Huis ten Halve. De Soester Courant van 18 december 1938 meldde dat de Soesterbergsche Harmonie had opgetreden op een feestavond in Huis ten Halve. Men kon over de opvoering tevreden zijn. Ook bij diverse andere gelegenheden deden deze muzikanten een gewaardeerde duit in het zakje.
Op zaterdag 7 oktober 1939 werd nogmaals een bazaar gehouden voor het instrumentenfonds, met daaraan verbonden een grote loterij. Er werden 20.000 loten verkocht. De hoofdprijs was een DKW-motorrijwiel.
De Soesterbergse bevolking mocht niet lang van het optreden van de ’Harmonie’ genieten. Zodra de Duitsers in Nederland de baas waren, was het afgelopen met het optreden van onze korpsen. Na verloop van tijd moesten alle vormen van metaal worden ingeleverd. Uit voorzorg werd besloten om de instrumenten te laten ’onderduiken’. Na de bevrijding bleken ze onvindbaar te zijn. Omdat inmiddels ook dirigent Poortinga en andere vooraanstaande leden Soesterberg hadden verlaten, werd de Harmonie geen nieuw leven ingeblazen.
Het Fanfarekorps St. Joseph overleefde de oorlog wel. Dit leeft nog steeds voort in de Muziekvereniging Odeon, die zich al een tijd geleden van het predicaat R.K. heeft ontdaan.
Dirk Eeltje Poortinga
Deze Fries werd geboren in Engwierum (Oost-Dongeradeel) op 25 februari 1901 als enige zoon van Eeltje Poortinga en Minke Wouda.. Hij trouwde op 16 mei 1929 in Oost-Dongeradeel. Zijn vrouw Willemke Houkje Westra werd geboren op 29 oktober 1906 in Achtkarspelen als dochter van Minne Pieters Westra en Joukje Kuipers. Hun zoon Eeltje (Eelko) werd geboren op 29 april 1930 in Oost-Dongeradeel. Hij was hun enige kind.
In zijn geboorteplaats Engwierum had Poortinga eerst een ‘fouragehandel’. Dit was waarschijnlijk een gewone groentezaak. Op Banningstraat 52 in Soesterberg, waar eerder E. Blaauwendraad een melkzaak had gehad, vestigde Poortinga zich voorjaar 1933. Een advertentie in een krant van 18 maart 1933: <Groot- en kleinhandel in aardappelen, rapen enz. Speciaal Friesche producten. Friesche kleipoters.> Op 5 april adverteerde Poortinga met: <Prijzen beneden elke concurrentie.> Deze nieuwe middenstander in Soesterberg was al in december 1933 actief als dirigent van een Fries zangkoortje in Soest, dat meerdere keren optrad, zoals in februari en november 1934 en in februari 1935 in Hotel Eemland bij de jaarlijkse feestavonden van ‘Frysk Selskip Frejonskip en Ienfâld to Soest’.
In april 1934 verhuisde Poortinga van Banningstraat 52 naar Postweg 47.
Aardappels waren kennelijk nog zijn specialiteit. In het adresboek van 1937 stond hij namelijk genoteerd als aardappelenkoopman. In november dat jaar verhuisde hij met vrouw en zoon van Postweg 47 naar Banningstraat 104.
Poortinga werd in Soest uitgeschreven op 27 oktober 1943 wegens verhuizing naar Breukelen Sint Pieters, Heerenweg 30. Hij begon samen met zijn vrouw een zeilschool in Breukelerveen. Nadat zij deze hadden afgewikkeld, lieten zij een bungalow bouwen in Twijzelerheide in Friesland. Hun enige zoon Eelco werd opgeleid als scheepswerktuigkundige.
Dirk vertelde in latere jaren kennelijk nooit over zijn muzikale verleden. Zijn schoondochter wist totaal niets over zijn rol als dirigent in Soesterberg, noch over zijn aanleg voor en interesse in muziek. Bescheidenheid of gefrustreerdheid over zijn al te vroeg afgebroken carrière als dirigent? Hij overleed op 24 augustus 1969 aan een hersentumor en werd begraven in Twijzelerheide.
Foto’s collectie Dik Top
Bronnen:
Historische kranten Genealogische gegevens Poortinga via Eddy Habben-Jansen
FEBRUARI 2021.