Geen lang even beschoren
DIK TOP
Geboren 21 januari 1940
Soesterberg
Auteur van o.a. de volgende boeken,
-SOESTERBERG VAN TOEN TOT NU
-EEN EEUW VLIEGKAMP EN DORP SOESTERBERG
-SOESTERBERG ONS DORP
Dit weggetje, niet meer dan ongeveer tweehonderd meter van Café Restaurant ’t Zwaantje – nu The Oriental Swan – dus bijna in het centrum van Soesterberg, bestond nog geen dertig jaar en er stonden slechts zeven woningen, de nummers 1 tot en met 13. Waarom dan aandacht voor dit onbeduidende weggetje dat zo snel van de kaart verdween? Dit zal bij het lezen duidelijk worden.
De Sportweg was aanvankelijk een landweggetje met een lengte van rond de 150 meter, tegenover villa Egghermonde aan de Amersfoortschestraat (nu Banningstraat), met aan de linker kant een tamelijk brede ‘wal’ van hoge struiken, meest eiken. Daarom stond er aan deze kant geen enkel huis en hadden de woningen aan de andere kant allemaal een oneven nummer.
De naam Sportweg moet zijn gegeven wegens het veldje tussen dit van oorsprong karrenpad en de villa Heidewijck van de rijke Amsterdamse familie Pichot (vanaf kort na de oorlog de woning van huisdokter Splinter). Op dit terrein werd mogelijk al in 1916 gevoetbald door ‘aviateurs’ van de Luchtvaart Afdeling. (noot)
Dit stukje heide diende in de jaren voor de oorlog als evenemententerrein. Er was meerdere keren een lunapark ofwel kermis die een aantal dagen bleef staan, zowel in 1927 als in 1928. Het hoogtepunt hiervan was wel de HINTOS in augustus 1933
Een onbeantwoorde vraag is waarom Evert Wijman zijn kroegje in de bocht van de Banningstraat op ongeveer tweehonderd meter afstand van de Sportweg de naam Café Sport gaf. Dacht Evert Wijman aan de voetballers op de Sportweg toen hij deze naam in gebruik nam – en klandizie die er uit voort kon vloeien? Deze naam werd al vermeld in De Eembode van 19 juni 1923 wegens een aanrijding tussen een auto en een motorfiets in de bocht bij dit café.
Op 31 oktober 1917 werd de naam Sportweg min of meer officieel. De Eembode meldde in december 1918 drie keer dat er op 2 januari 1919 een veiling zou plaats hebben in Huis ten Halve. Onder de percelen die werden aangeboden waren: <Een huis met tuingrond aan den Sportweg 3-5 nabij het vliegterrein groot 24.60 Aren, verhuurd aan Albers voor f 2,- per week.> Evenzo: <Twee huizen met tuingrond aan den Sportweg Nos. 7 en 9 groot 25.45 Aren. Vrij van huur. Alle perceelen zijn soliede gebouwd, modern ingericht en in zeer goeden staat.>
Het is niet te achterhalen wanneer de huisjes aan de Sportweg werden gebouwd, omdat de bouwvergunningen e.d. niet bewaard zijn gebleven. Deze woningen werden vanaf ongeveer 1942 op last van de Duitsers successievelijk afgebroken en daarmee hield de Sportweg eigenlijk op te bestaan. Of het weggetje ooit was bestraat is onzeker. Daar zijn geen foto’s van toegankelijk. Reeds aan het einde van de bezettingsjaren was dit weggetje nauwelijks meer dan een breed pad – zoals voorheen.
Op de hoek van de Amersfoortschestraat en de Sportweg stond de woning van Wouter Wijnen, waar na diens dood lange tijd zijn dochter Ger(ritje) woonde. Waarschijnlijk pas omstreeks 1930 werd ca. 50 m rechts van de Sportweg een dwarsweggetje aangelegd, ook onbestraat. Daar verrees één dubbele woning. De adressen ervan waren Sportweg 11 en 13 – officieus Sportdwarsweg. Verder op aan deze weg, op de hoek van de Verlengde Tempellaan, was het huis van P. Merts, respectievelijk Johannes Merts.
Lammert Koning, een van de bewoners van de Sportweg, werkte in zijn jonge jaren voor de OSM. Pakjes voor de tram gingen via het agentschap dat J. Struve had op Rademakerstraat 4 bij de halte naast ’t Zwaantje. De OSM werd later NBM. Lammert bleef deze werkgever tot het einde trouw. De laatste jaren als conducteur op de autobussen.
In maart 1936 werd bouwland en heidegrond aan de Sportweg te koop aangeboden. De grond van de rijksweg tot aan de Sportdwarsweg was van boer Manus van Burgsteden. Dit gedeelte werd na zijn dood in 1954 verkocht aan de Gemeente Soest. De grond daar achter en sommige woningen er op waren van de R.K. Kerk. De nummering op de Sportweg begon vanaf de kant van het vliegkamp, dus aan de noordzijde.
De bewoners van de Sportweg
Nummer 1
Gijsbertus Wijman woonde hier met zijn vrouw Johanna M. Werensteijn. Hij overleed in februari 1924. Zij bood nog in juli 1924 een partij rogge aan, maar verhuisde kort daarna naar Utrecht. A. van de Steenhoven (slijper) uit Amsterdam vestigde zich er al einde 1921. Misschien woonde hij hier de eerste jaren in (in april 1931 ging hij naar Postweg 12).
In april 1931 verhuisde J.W. van der Craats van Sinnemaplein 3 naar Sportweg 1. Zo lang hij hier woonde, bood hij allerlei dingen te koop aan, waaronder koemest, harde turf en sinaasappels. Hij vertrok in maart 1933 naar Utrecht. Het lijkt er op dat hij de eigenaar bleef en zijn huis in Soesterberg ging verhuren. Te huur maart 1933 Sportweg 1 f 3,50 per week, te bevragen Croeselaan 254 Utrecht.
Dirk Goede kwam in juni 1933 van Amersfoortschestraat 1 (Nellysteijn). Hij was autogeenlasscher. Advertentie in juli 1934: pension voor 2 pers. f 2,50 per dag.
Jan Adema (26 jaar) volgde in april 1936 van Rademakerstraat 21. Hij trouwde in mei 1936 met M. Gijtenbeek (25 jaar). Hun dochter Maria werd hier geboren op 10 september 1937. Hij had hier melkhandel De Toekomst. F.L. Sauter m.g. kwam in november 1936 van Brussel (woonde misschien bij Adema in). Adema verhuisde met zijn gezin en melkzaak in mei 1939 naar Postweg 32 (dit was kort daarvoor nog nummer 8).
A. Meijer m.g. uit Zeist vertoefde hier vanaf november 1939. Hij ging daarheen terug in oktober 1940.
Aannemer Gijs Hol op de Postweg adverteerde op 7 juni 1939 met: huisje bij Sportweg 1, te huur f 3,50 per week.
G.J. Doornekamp (bakker, 26 jaar) gehuwd met A.A. Zeijpveld (23 jaar) stond op dit adres ingeschreven van februari 1940 tot november 1940. Toen ging hij naar Banningstraat 98 (het huisje met rieten dak naast het groentewinkeltje van Lakerveld ).
A. van de Berg (losarbeider, 30 jaar) en zijn vrouw E. Hooft (30 jaar) van Dijkhuisstraat 11 waren de bewoners vanaf november 1940. Zij woonden daarna tijdelijk in Leusden – wegens de oorlog? In januari 1941 gingen ze van de Sportweg terug naar de wijk Ons Belang, toen naar Sinnemaplein 7.
Chauffeur G.J. de Groot m.g. kwam in maart 1941 van Veldhoven naar Postweg 54. In april 1941 gingen ze door naar Sportweg 1. Zij zullen de laatste bewoners zijn geweest.
Nummer 3
Hier woonden Petrus Johannes Werensteijn 1927 (metselaar) en zijn vrouw Petronella van Velzen. In november 1938 waren ze 50 jaar getrouwd. Zij woonden er nog in 1940.
Nummer 5
Dit huis stond er in ieder geval al in 1918. Het werd in december dit jaar te koop aangeboden. De woning was toen verhuurd aan W.A. Alberts voor 2 gulden per week.
Albert A. van Gils woonde hier tot 1924. Toen kwam Gerrit Kamphuis. Hij was bij de militaire politie.
Jan Koning kwam van Sportweg 7 in januari 1926. Hij was tuinman. Zijn vrouw heette Florediena Sophia Makkink.
Als laatsten woonden op dit adres J.M. Ivers en zijn vrouw Johanna Roest. In januari 1942 werden ze ingeschreven op Molenstraat 63 in Soest.
De nummers 7 en 9 waren twee woningen onder één kap. Deze werden al vermeld in bovengenoemde advertentie in de Eembode.
Nummer 7 Na 1927 van het Armenbestuur van de R.K. Kerk.
Eerste bewoner Boons? Daarna Gerritje van de Pol.
Jan Koning verhuisde in 1924 van Steenhoffstraat 54 in Soest naar Sportweg 7. Al in november 1924 was hij voorzitter van de Chr. Jongelingsvereniging Immanuël. In januari 1926 verhuisde hij naar Sportweg 5. Zoon Jan was in zijn jonge jaren betrokken bij het Chr. Militair Tehuis, dat stond op ongeveer tweehonderd meter afstand van zijn ouderlijk huis.
Hendrik Dirk van Dorssen (monteur) woonde hier van 1926 tot 1929.
Hein van de Pol (arbeider) en echtgenote L. van Schalm (1929) kwamen daarna. Hij kocht dit huis van Manus van Burgsteden. In maart 1931 werd hun zoon Hein geboren. Van de Pol had later een groentewinkel op de Rademakerstraat.
H.A. Hendriks (korporaal bij de militaire politie). Volgens een krantenbericht was hij secretaris van de Chr. Nationale Werkmansbond, afd. Soesterberg. Hij en zijn vrouw kwamen in november 1934 van Van Maarenstraat 5. Ze waren de ouders van Hennie (Henk) en Mientje Hendriks. Henk was later in dienst bij kapper Freek Haars.
C. de Rooy (stratenmaker) in september 1936 vanuit Zeist. Hij woonde hier nog in 1940.
Ook op nummer 7 kregen G. van ’t Hoenderdal en W.C. Polhout (zij kwam van Andriessestraat 20) in oktober 1940 hun dochter Wilhelmina Cornelia. Gijs van ’t Hoenderdal had in de jaren ’30 tot aan 1940 vlak in de buurt, op Amersfoortschestraat 7 een melkslijterij. De Gijs op Sportweg 9 was waarschijnlijk zijn zoon.
Nummer 9
Frans Veenendaal (1924)
Nanrinus Mensiscus Damming 1924. Verhuisde in 1930 naar de Klaarwaterweg in Soest.
Dirk van Schooneveld (smid). Hij kreeg in augustus 1932 vergunning voor een smederij op E.1211/1266. In november 1940 m.g. verhuisd naar Voorheuvel 40 in Zeist.
Mej. M. (Greetje) R. de Hart (werkster) verhuisde in december 1933 van Amersfoortschestraat 1 (Nellysteijn) naar Sportweg 9. Zij zal bij Damming hebben ingewoond. In april 1938 ging ze naar Schoolweg 2
Jan Adam Boom en Antonia Elisabeth Petersen gingen in oktober 1940 van Zeist naar Sportweg 9. Ze kregen zoon Bart in november 1940. Op dit adres was aan het begin van de oorlog een bordeel. Niet bekend wie de organisator hiervan was.
De nummers 11 en 13 waren een dubbele woning van het R.K. Armenbestuur. De bouw werd aangevraagd in maart 1930 (notulen 3 maart) kadastraal Sectie E nr. 866 aan een te maken weg uitlopend op de Sportweg. Dit zijweggetje werd de Sportdwarsweg.
Nummer 11
November 1930 Wilhelmus Weerdesteijn (stoker bij de Utrechtsche Waterleiding) en echtgenote Maria Wilhelmina Majoor. Zij zullen de eerste bewoners zijn geweest. Ze kwamen van Postweg 12 en woonden hier nog in 1940. Bij hen inwonend van 1937 tot 1940 haar broer Lambertus Majoor en vrouw Johanna van Velzen.
Nummer 13
Th. (Anthonie) Nesselaar (boscharbeider) en zijn vrouw Jannetje Westerveld – de eerste bewoners? Zij overleed 72 jaar oud in maart 1934. Hij was waarschijnlijk de Nesselaar die in oktober 1937 van Sportweg 13 naar Driebergen-Rijsenburg vertrok. Th. Nesselaar (zoon?) m.vr. verhuisde in januari 1934 naar Amersfoortschestraat 1 (Nellysteijn).
A. Broek m.g. ging in februari 1939 van Verlengde Schoolweg 29 naar Sportweg 13 en in januari 1941 naar Schoolweg 6.
Alexander (Sander) Knoops moest in al juni 1940 zijn woning op Postweg 107 vlakbij Theehuis Soesterdal verlaten. Hij woonde daarna eerst op Verlengde Postweg 11A en vanaf april 1941 op Sportweg 13.
Onwetend over de nabije toekomst
Eigenaardig is dat meerdere gezinnen nog in 1940 en 1941 naar woningen aan de Sportweg verhuisden. Het schijnt dat de nieuwe bewoners er pas na hun huisvesting achter kwamen welke herrie ze bijna elke avond hadden te verduren van het grote aantal opstijgende bommenwepers, maar vooral ook hoe gevaarlijk het was als de zwaar met bommen of mijnen beladen toestellen in hun richting opstegen en rakelings over hun huis scheerden. De Sportweg lag precies in het verlengde van een van de twee meest gebruikte startbanen en op zeer kleine afstand ervan. In de nacht van 12 op 13 april 1942 gebeurde het bijna onvermijdelijke. Een zwaar beladen Dornier Do 217 kon niet op tijd genoeg hoogte krijgen, en stortte neer net tegenover Egghermonde, bij het begin van de Sportweg. Het liep nog goed af, want er brak geen brand uit, anders zouden misschien een paar bommen ontploft zijn. Wel kwam minstens één van de bemanningsleden om. Dit ongeval komt niet voor in de officiële Duitse rapporten.
In juni 1943 was de beurt aan de bewoners van de Sportweg om hun radiotoestellen in te leveren op het politiebureau op Amersfoortschestraat 12, in de villa Nil Desperandum (het latere villa Merelhof aan de Oude Tempellaan – Banningstraat). Kennelijk waren hier toen nog enkele huizen bewoond.
Een luchtfoto van omstreeks 1930 waarop de Sportweg net te zien is.
Terug naar de natuur
De Sportweg in Soesterberg heeft dus ondanks zijn korte bestaan veel dramatiek opgeleverd. Geen enkel gezin dat er tijdens de Duitse bezetting woonde ontkwam aan de gevolgen daarvan. Ze moesten zonder uitzondering hun biezen pakken en ergens anders een nieuw begin maken. In hoeverre ze hulp kregen van de overheid voor huisvesting elders is niet bekend.
Wij als jongens van 8-10 jaar speelden kort na de oorlog vaak op ‘het heitje van Splinter’. Wat ons opviel, was dat vanaf de grote weg er de eerste vijftig meter hoog gras groeide, vrijwel zonder onkruid, en dat dit langs een tamelijk rechte lijn overdwars overging in hei. Verklaring: dit gras was een overblijfsel van het sportveld, een voor ons totaal onbekend stukje geschiedenis. Evenmin beseften we dat achter de hoge ‘wal’ met struiken aan de rechter kant de vroegere Sportweg was, waar nog maar enige jaren eerder gezinnen lief en leed met elkaar hadden gedeeld. Een bewijs van hoe snel de werkelijkheid van alle dag kan overgaan in geschiedenis en de natuur tot op zekere hoogte kan terugkeren naar een plek waar mensen hun stempel op hebben gezet.
Jan Koning en zijn gezin.
Van één familie die op de Sportweg woonde en de dupe werd van de oorlogsjaren, is zowel de voor- als de na-geschiedenis goed te volgen, omdat ze allemaal tamelijk in de buurt bleven.
Jan Koning werd geboren in Zuilen in 1878. Zijn beroep was tuinman. Zijn vrouw was Florediena (Dien) Sophia Makkink. Ze woonden achtereenvolgens in Vleuten waar zij was geboren, in Waddinxveen, De Bilt, Soest (Steenhoffstraat 24) tot ze in 1924 op Sportweg 7 kwamen.
Hun kinderen:
1. Jan. Geboren in 1901 in Haarzuilens. Gehuwd in Soest met Hesselina Brink in 1931. Hij was ambtenaar bij de PUEM. Jan en Hesselien verhuisden in 1931 naar Utrecht. In 1936 terug naar Soesterberg, Luit. Koppenlaan 8, daarna naar Banningstraat 108. Dit was een dienstwoning van de PUEM met op de benedenverdieping een schakelstation. Dit is nu Montgomeryweg 1. Kinderen Florediena (Floor) geboren in Utrecht 1934, Jan geboren in Soesterberg 1936, Tetje Hesselina in 1937. Zij overleed aan difterie in 1944. In januari 1943 kregen ze een doodgeboren dochter en daarna dochter Lineke.
2. Lambertus (Lammert). Geboren in Waddinxveen in 1904. In 1933 verhuisd naar Julianalaan 15 in Zeist, waar hij werkte bij de NBM. Hij trouwde met Johanna (Annie) ten Hoven. Dochters Hennie en Ineke.
3. Egbertus (Bertus) Hendricus. Geboren 1913 in De Bilt. In 1935 werd hij als soldaat vliegtuigmaker bij de Luchtvaart Afdeling op het vliegkamp. Hij speelde jaren lang bij de Voetbalvereniging Soesterberg, meestal als keeper. Op 1 augustus 1940 werd hij rijksveldwachter en woonde toen nog bij zijn vader en zuster op Banningstraat 3. Hij trouwde met Christina (Stien) Antonetta Winters. Zij was opgegroeid op Amersfoortschestraat 16 (terrein Oude Tempel). Bertus werd in 1943 wachtmeester bij de Marechaussee. In 1951 ging hij terug naar zijn eerste werkgever, de luchtmacht. Dochter Ineke (1945) en zoon Hans (1955).
4 Wijnanda (Nani) Elisabeth. Geboren in 1919 in De Bilt.
Begin september 1941 verhuisden Jan sr. en zijn vrouw met hun dochter Nani naar Banningstraat 3 (Soestduinen). Zijn vrouw Dien overleed in 1944. Het adres werd in 1945 Montgomeryweg 3 en op 1 september 1954 Van Weerden Poelmanweg 3.
Nani trouwde in 1943 met Bas M. Hoogendoorn. In september 1945 verhuisden Jan Koning (sr.) en Nani met gezin naar Banningstraat 78. In juli 1950 gingen ze weer terug naar Montgomeryweg 3. Het adres werd in 1953 Van Weerden Poelmanweg 3 (Soestduinen) Kinderen Bettie, Jan en Bram.
Jan Koning senior op latere leeftijd. Hij woonde tot zijn dood in 1957 bij zijn dochter Nani en haar man in Soestduinen.
De laatste foto is van een dubbele woning die moet hebben gestaan op of nabij de Sportweg en waar Jan Koning waarschijnlijk met zijn gezin ook heeft gewoond.
Noot. Er was al in 1903 een voetbalclub in Soesterberg onder de naam ‘Prins Hendrik’. Tot aan 1907 werden diverse wedstrijden in de kranten vermeld. Er werd gevoetbald op een veld bij het pompstation op het terrein van de Utrechtsche Waterleiding Maatschappij vlakbij wat toen nog Station Soesterberg heette. In die tijd had alles tot vlak bij het latere Sanatorium Zonnegloren als adres Soesterberg. Deze club was daarom misschien eerder een Soester aangelegenheid. Te meer omdat in 1907 werd gemeld dat ze een ‘zusje’ had gekregen die Tubantia heette en die hun wedstrijden gingen spelen bij de Lazarusberg in Soestdijk.
Bronnen:
Historische kranten Hans Koning Persoonlijke herinneringen en gesprekken met de familie Koning Genealogische gegevens bijeengebracht door Eddy Habben-Jansen
JANUARI 2021