1 december 1889 Rhenen – 29 maart 1972 Soesterberg
belastingcommies vanaf 1914
DIK TOP
Geboren 21 januari 1940
Soesterberg
Auteur van o.a. de volgendeboeken,
-SOESTERBERG ONS DORP
-SOESTERBERG VAN TOEN TOT NU
-EEN EEUW VLIEGKAMP EN DORP SOESTERBERG
mocht u aanvullingen of verbeteringen hebben voor dit artikel dan kunt u dat mailen naar info@oudsoesterberg.nl
Jelis Baars was een man die evenals slager Jaap Nooder in Soesterberg voortdurend in het openbaar actief was. Anders dan Nooder niet in de politiek, maar meer op het humanitaire vlak, zoals bij verenigingen en openbare instellingen, en waarschijnlijk in al deze posities onbezoldigd. Een man die door iedereen zeer werd gerespecteerd en tot in zijn laatste jaren in hoog aanzien stond. Niet zo vreemd dat hij, gezien zijn beroep, in allerlei besturen, commissies en comités meestal fungeerde als penningmeester.
* * * * *
Bericht in De Soester van 3 juni 1922: «De heer Griffioen, commies 2de kl. bij ‘s Rijks Belastingen te Soesterberg is als zodanig overgeplaatst naar de gemeente Wernhout [N.B.]. In zijn plaats is de heer J. Baars, commies 1ste kl. bij ‘s Rijks Belastingen van Wernhout overgeplaatst naar Soesterberg.»
Baars was 32 jaar oud toen hij zich in Soesterberg vestigde. Hij en zijn vrouw C. Aartsen hadden al zoon Hendrik Jan die op 17 januari 1920 in Rijsbergen (onder Breda) was geboren. In Soesterberg kregen ze op 28 april 1923 zoon Adrianus (Arie) Marinus Johannes (noot 1).
In 1924 woonde het gezin op Kampstraat 16. Juist in deze tijd werd de naam gewijzigd in Kampweg, maar straat bleef nog lang naast weg in gebruik.
Op 29 september 1924 hield de Politiehonden Dresseerclub S. en O. de najaarsvergadering in het Stationskoffiehuis te Soestduinen. Als leider werd gekozen de heer Baars te Soesterberg.
De naam van J. Baars komt voor onder een ingezonden stuk in de Soester Courant van 18 oktober 1924, samen met die van Dirk Lub, hoofd van de Openbare school. Zij protesteerden tegen het nieuwe bezoldigingsbesluit voor rijksambtenaren, waarbij Soest was ingedeeld in de 3de klasse – alsof het ging om een kleine plattelands gemeente. Diegenen die het met hen eens waren, werden opgeroepen dit kenbaar te maken. Baars en Lub leken sindsdien bijna een onafscheidelijk duo. In allerlei samenhangen doken ze tegelijk en zelfs samen op, zelfs nog in 1953.
Op 22 december 1925 werd in ‘t Zwaantje de oprichtingsvergadering gehouden van de Oranje Vereniging Wilhelmina. Er waren meteen al bijna 30 leden. Het voorlopig bestuur bestond uit Baars, Van Dam, Jansen en Desta. Het definitieve bestuur werd in 1926 gekozen. J.W.A. Jansen werd voorzitter, Desta secretaris, Oosterbaan penningmeester, Baars en Mulder commissarissen.
Mevr. Baars (4 april 1898 – 6 december 1990) liet ook meerdere malen van zich horen. Zij en haar al vroeg kalende echtgenoot waren op 22 maart 1927 tijdens een bijeenkomst in ‘t Zwaantje de (mede-)oprichters van het Soesterbergsch Gemengd Koor (S.G.K.). Voorzitter werd D. de Wit. Het koor had dadelijk 15 leden. In mei 1932 bestond het koor uit 43 leden en het kinderkoor telde 36 leden.
Baars was op dat moment 2de voorzitter en zijn vrouw penningmeester(esse). Zij bleef jaren lang bestuurslid en in 1938 was haar man voorzitter.
Luitenant G.A. Koppen werd na zijn beroemde retour-postvlucht naar Batavia in oktober 1927 met zijn bemanning op Soesterberg gehuldigd. Het comité hiervoor werd gevormd door de bestuursleden van de VVV Soesterbergsch Bloei en de heren Nooder, Baars, Drost, Van Drie, Dijkstra en Van Pelt.
In juli 1928 werd een bazaar gehouden t.b.v. de Openbare School. Het bazaar-comité bestond uit het bestuur der afdeling Volksonderwijs (van Soesterberg), waaraan waren toegevoegd de dames Baars, Desta en Lub.
Luitenant Koppen was lid van de Commissie tot Wering van het Schoolverzuim. Wegens zijn verhuizing naar Nederlands-Indië om bij de KNILM te gaan werken, ontstond er in augustus 1928 een vacature. B&W stelden voor om zijn plaats te laten innemen door 1. D. Lub en 2. J. Baars. De keus viel op Lub. In november nam J. Nooder ontslag bij deze commissie. Toen werden Baars en J. van Drie voorgedragen. Waarschijnlijk weer i.v.m. bovengenoemde commissie december 1930: «Punt X. Benoemd de heer J. Baars. Voor Soesterberg nu: H. Raat, A.E. Wegman, F.M. Houbaer, D. Lub en J. Baars.»
De Soester Courant van 6 oktober 1928 maakte bekend: «Onze plaatsgenoot, de Heer J. Baars, commies bij de belastingen te Soesterberg, slaagde dezer dagen voor het examen van assistent bij de belastingen.»
Het Groene Kruis (afd. Soesterberg) hield een jaarvergadering in maart 1929. Als bestuur werden gekozen mevr. Raat en de heren Baars en Plasman. Bij het Groene Kruis in Huis ter Heide bleven in maart 1931 Baars, mevr. Desta en mevr. Raat fungeren in de commissie hulp in de huishouding Soesterberg. Eind maart 1932 werden voor de kascommissie van de Wijkverpleging Huis ter Heide en O. opnieuw benoemd de heren Baars en Janssen.
Vlieger Johannes Jacobus van Balkom woonde van 1930 tot 1931 op Banningstraat 72 (waarschijnlijk ‘op kamers’ en in 1931 enige tijd op Banningstraat 94). Hij stapte dat jaar naar de KLM over. Op dit adres woonde ook L.Th.C.J.M. van Hootegum op kamers. Hij vertrok in februari 1932 naar Amsterdam. Baars kocht de woning op Banningstraat 72 die sinds lang de naam Villa Nelly had en verhuisde naar dit adres in april 1932 (noot 2). Korte tijd hierna werd het kantoor van de VVV Soesterbergsch Bloei in zijn woning ondergebracht.
De gymnastiekvereniging AGAVS hield in maart 1932 een vergadering in Huis ten Halve. In de kascommissie zaten Baars, Werkhoven en M. Couturier. Lub trad af als bestuurslid. In 1934 was Baars penningmeester. In maart 1934 werden voor de commissie voor het nazien der financiële verslagen van de VVV Soesterbergsch Bloei benoemd de heren Baars, Drewes en Janssen. Baars fungeerde in mei 1934 bij deze VVV als penningmeester van de kascommissie.
Tijdens het 6de jaarfeest van het S.G.K. in mei 1933 in ‘t Zwaantje was Baars de voorzitter van de feestcommissie. Tijdens Pinksteren 1934 organiseerde het S.G.K. in de gloeiende zon een groot zangconcours bij de Oude Tempel.
Najaar 1933, toen de Vrijwillige Brandweer 10 jaar bestond, fungeerde Baars gedurende enige maanden als penningmeester van het huldigingscomité. H. Dippel was voorzitter.
De Oranje Vereniging Wilhelmina koos in november 1933 J.H. Struve als 1ste penningmeester en J. Baars als 2de penningmeester. De kascommissie werd gevormd door Baars en Gijs Hol. Deze vereniging organiseerde in september 1934 een opstellenwedstrijd. De winnaars konden hun prijs afhalen bij J. Baars op Banningstraat 72. Baars bleef penningmeester tot april 1938.
In de notulen van de Gemeente Soest staat vermeld dat J. Baars op Banningstraat 72 om ontheffing vroeg voor de bouw van een dubbele woning op Verlengde Postweg (nu Gen. Winkelmanstraat). Dit zal een belegging zijn geweest, want voor zover bekend heeft hij nooit in dat huis gewoond.
Van het Kerstgave-comité was in september 1934 Janssen voorzitter en Baars penningmeester. Dit was Baars ook nog najaar 1937.
Op 21 december 1934 stelden B&W voor te benoemen als de 3 leden van het bestuur van Maatschappelijk Hulpbetoon 1. F. Posthumus, 2. J. Baars. December 1935. Het werkcomité voor een bazaar te houden voor het fonds van de Openbare School bestond uit D. Lub voorzitter, A. Mulder secretaris en J. Baars penningmeester.
September 1936. Het plaatselijke comité voor de Nationale Reclasseringsdag bestond uit meer dan twintig leden, onder wie Lub, Nooder en Baars. In mei 1937 werd het uitvoerend comité gevormd door J. Baars, H. Raat, D. Lub, A.E. Wegman en J. Nooder, lid gemeenteraad. Ook in april 1938 was Baars lid van het uitvoerend comité, samen met o.a. Lub en Wegman. En nogmaals in september 1940. Bij een kegelwedstrijd in januari 1937 waren de juryleden J. Baars en C. Galjart.
Baars en Lub waren ook lid van het bestuur van de afdeling Soesterberg van het Volksonderwijs. Op de jaarvergadering in ‘t Zwaantje in april 1938 waren ze allebei aftredend, maar werden herkozen ‘met schier algemeene stemmen’.
In april 1938 was J. Baars samen met N.H.Th. Waltmann lid van het comité van de Nederlandsche Blindenbond.
Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de Luchtvaart Aldeling op 1 juli 1938 werd al in april een huldigingscommissie benoemd. Voorzitter werd banketbakker/sigarenwinkelier C. (Kees) Top, penningmeester J. Baars.
De andere leden waren J.B.M. Bremer en J.G. Drewes. Kees Top was tevens voorzitter van de in 1938 opgerichte Federatie van de Soesterbergse Middenstandsvereniging.
De afdeling Soesterberg van de Luchtbeschermings Dienst was al ‘voorgevormd’ in april 1938. Daarbij werd Baars benoemd tot commandant plaats-ongeval, samen met Drewes en J. Veldman. De definitieve oprichting vond plaats in december van dat jaar. Het voorlopig bestuur bestond uit majoor-dokter J.E. Brouwer (voorzitter), Baars, Drewes, Van Gameren en Luijf.
Hoewel de naam van Baars dikwijls in de kranten verscheen, gebeurde dit niet vaak in verband met zijn beroep. Op 9 juli 1938 was wel dit bericht te lezen: «Aanvragen kostelooze rijwielbelastingmerken. Zitdagen ten huize van den Assistent-dienstgeleider J. Baars, Banningstraat 72 op de maandagen 18 Juli, 25 Juli en 1 Augustus telkens tusschen 7 en 9 uur ‘s avonds.» Een gelijkluidend bericht volgde een jaar later.
Op 31 augustus werd zoals gewoonlijk koninginnedag gevierd. Er was onder meer een allegorische optocht waarvan op de Batenburglaan twee foto’s werden genomen. Baars leidde een groep jongens, waarschijnlijk padvinders .
Op 1 december 1939 vierde Jelis Baars thuis het feit dat hij 25 jaar als ambtenaar in dienst was van ‘s Rijks Directe Belastingen. Hij werd flink in het zonnetje gezet.
December 1939. Het Burgercomité O. en O. Kantonnement Soesterberg met als voorzitter burg. A.L. des Tombe en Baars als penningmeester werd opgericht naast het Militaire Comité. Zij zamelden geld in voor een gezellige oudejaarsavond voor militairen.
Zoon Arie Baars woonde sinds september 1939 in bij bakker Toon Tammer waar hij ook werkte.
Eind maart 1941 vertrok Baars met vrouw naar Amersfoortschestraat 102. Later werd hun adres Amersfoortsestraat 77A. Daar woonden zij tot minstens 1970. Zoon Arie woonde later op dit adres (noot 3).
Nadat Café Sport van Piet Wijman op Banningstraat 44 najaar 1940 op last van de Duitsers was afgebroken, verhuisde hij in maart 1941 naar de vroegere woning van Baars op nummer 72 – ongeveer 150 m dichter bij de rijksweg dan zijn café. Na een verbouwing zette hij hier Café Sport voort.
Het pand van Wijman kreeg later als adres Montgomeryweg 72 en in 1953 nummer 43. Na Piet Wijman zetten anderen dit café voort, onder wie A.T. van Leeuwen. Een tijd heette het Bar Petit – Restaurant Sport en in 1992 was de naam Eetcafé Populair.
Rechts hiervan (op nummer 30 – later 70) stond eerder de plaggenhut van A. Nesselaar. Deze werd vermoedelijk midden jaren ’30 weggehaald. Op deze plek werd in 1940 het wachthuis alias gevangenis van de Duitse Wehrmacht gebouwd. Daar ter plekke werd een ‘schildershuisje’ met slagboom opgezet, waarmee de Banningstraat voor al het burgerverkeer werd afgesloten. Alleen voetgangers en wielrijders met een speciale Ausweis mochten er passeren. Na de oorlog werd hier de bakelietfabriek Nederlandse Kunsthars Perserij gevestigd – later N.K.S. gedoopt. Dit gebouw werd in april 2019 afgebroken.
Welke functies Jelis Baars tijdens de bezettingsjaren vervulde is niet duidelijk. Een man als hij zal zeer zeker niet hebben stilgezeten.
In november 1946 was Baars weer bij de vijf bestuursleden die werden benoemd voor het Maatschappelijk hulpbetoon.
Het N.I.W.I.N. was een organisatie die onder meer geld bijeenbracht voor Nederlandse militairen overzee, met name in Nederlands-Indië. De officiële naam was Nationale Inspanning Welzijnszorg Indië. In februari 1947 hadden in het N.I.W.I.N.-comité voor Soesterberg zitting genomen: J.A. Luijf voorzitter, D. Lub secretaris, J. Baars penningmeester en verder mevr. Van der Steur, mej. E. Rupp, dokter A. Splinter, H. Tammer en G. van der Weerd. Er was ook een ere-comité waarin alle notabelen van Soesterberg zitting hadden.
Begin september 1947 werden de ‘ouden-van-dagen’ met auto’s gereden naar het park De Hoge Veluwe. Bij het Boschwachtershuis sprak Lub een dankwoord uit tot de heer Baars voor de organisatie van deze tocht.
In december 1947 waren Baars en burgemeester mr. S.P. Baron Bentinck periodiek aftredend als bestuursleden van het Maatschappelijk Hulpbetoon.
Op 21 januari 1948 werd door het S.G.K. na vele jaren stilstand weer een uitvoering gegeven, in Huis ten Halve met dirigent Theo de Vries uit Bilthoven. De oprichters mevrouw en meneer Baars werden gehuldigd.
Het 25-jarig jubileum van de afdeling Soesterberg van het Volksonderwijs werd gevierd in ‘t Zwaantje in april 1948. De periodiek aftredende leden Baars, Koudijs en Lub werden met algemene stemmen herkozen. Op een feestavond van het Volksonderwijs op 7 april in Huis ten Halve kregen Baars en Lub een souvenir.
Toen de luchtmacht in 1953 40 jaar bestond en in verband daarmee in Soesterberg naast een groot NAVO-vliegfeest ook allerlei andere feestelijkheden werden georganiseerd, waren Baars en Lub vanzelfsprekend beiden weer lid van het feestcomité dat uit 17 man bestond behalve burg.
Bentinck ook Nooder, Raat, Wegman, Sar, Preusser, Top, Van der Donk, Kochheim e.a.).
Jelis Baars overleed op 29 maart 1972. Zijn graf is op de Algemene Begraafplaats van Soesterberg.
Noot 1. Baars vertelde in een persoonlijk gesprek aan banketbakker Kees Top dat in zijn jonge jaren toen hij in Wernhout vlakbij België werkte (hij woonde op dat moment misschien in Rijsbergen daar vlak bij), een van zijn taken was om bij de Belgische grens smokkelaars op te sporen en te arresteren. Toen hij nog wat onervaren een keer in schemerdonker een smokkelaar op heter daad had betrapt en zou meevoeren, lukte het deze met een smoesje dat hij moest plassen – hetgeen zoals gebruikelijk achter een boom plaats vond – te ontsnappen.
Noot 2. Het adres van mevr. Desta werd in de krant van 3 december 1931 opgegeven als Banningstraat 72. Zij woonde dus in hetzelfde huis dat een jaar later door Baars werd gekocht. C.H. Desta woonde toen nog op nummer 82. In februari 1932 verhuisde J. Kuit van dit adres naar Nieuweweg 120 in Soest. – Het adres van Villa Nelly was oorspronkelijk Soesterbergschestraatweg (zuid zijde) 30A. Hier had houthandelaar/aannemer Jan Vergeer een zagerij (eerder woonde hij in ‘Our Home op Amersfoortschestraat 4). Het perceel groot ca. 5,51 aren met schuurtje werd in maart 1924 tegelijk met ‘Our Home’ te koop aangeboden. Van de houtzagerij achter Villa Nelly werd de inventaris ook geveild. Deze woning met schuur werd opnieuw te koop aangeboden in januari 1932, en toen zal Baars de koper zijn geweest.
Noot 3. Arie Baars werkte nog bij bakker Antoon Tammer toen in 1940 de oorlog uitbrak. Hij zag op 14 mei ‘s morgens vroeg hoe de eerste Duitsers de Banningstraat opreden, richting vliegveld. Omstreeks 1951 nam hij de zaak van koude bakker Teunis Ouwerkerk in Ons Belang op Amersfoortsestraat 44 over. Rond 1955 vestigde hij een consumptietent onder de naam ‘Theehuis’ op het Soester Hoogt (hij verkocht alleen thee, koffie, gebak en waarschijnlijk versnaperingen). Aan de overkant van de weg stond van hem eveneens enige tijd een kiosk. Hij woonde toen op Amersfoortsestraat 58. Enie Tammer pachtte deze zaak 4 jaar en nam deze daarna over (01-03-1976 tot 02.01.1987). Hij begon met maaltijden. Daarna voortgezet door Renes en later door Meixner. Dit restaurant is uitgegroeid tot een respectabele eetgelegenheid en heet tegenwoordig Restaurant ‘t Hoogt. Van ongeveer 1962 tot 1970 woonde Baars jr. op Amersfoortsestraat 58. Later in het huis van zijn ouders op nummer 77A. Mevr. Baars-Aartsen woonde de laatste jaren van haar leven in De Drie Eiken.